Cibali Tütün Fabrikası Emeğin Mekanı

    Merhaba,

    Cilbali Tütün Fabrikası Kadir Has Vakfı tarafından  Kadir Has Üniversitesi merkez binasına dönüştürülmüştür. Tarihi binanın alt kısmında yer alan Osmanlı dönemi yapı kalıntısı ve Bizans Dönemi su sarnıcının gün yüzüne çıkmasıyla, mekan Rezan Has Müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Müze iki kattan oluşmakta: Üst katta tütün fabrikası ve altta katta Toprağın Mirası sergisi olarak ikiye ayrılıyor. Bugün Cibali Tütün Fabrikasından bahsedeceğiz.

    Tütün fabrikası deyip geçmemek lazım. 19.yy'da Osmanlının büyük bir gelir ve üretim kaynağı olarak görülen fabrika Anadolu'nun farklı yerlerinden gelen tütünleri işleyip tütün ürünleri üretiyordu. Tütün tüketimi oldukça artmıştı. Öyle ki Duyun-i Umumiye tütün gelirlerine gözünü dikmi, gelirleri kontrol altına almak için Tütün Rejisi Şirketini kurmuştu fakat bu kurum emekçinin üzerinde bir sömürü haline gelmişti. Tütün çiftçileri de çıkarlarını korumak için Eğe ve diğer sınır bölgeleri ile yapılan tütün kaçakçılığını artırmıştı. Reji kaçakçılığa karşı oldukça sıkı önlemler almış 6500 kişilik kolluk kuvveti oluşturmuştu. Kolcu birliklerin köylüler ile girdiği çatışmalarda binlerce insanın hayatını kaybettiği bilinmektedir.

Tütün Tavlama ve Nemlendirme Makinası 20.yy başları

    Osmanlı İmparatorluğunun en büyük tütün fabrikası Cibali Tütün Fabrikasıdır. 1925'te millileştirilip büyük oranda yerel tütünlerle üretim yapan fabrika zaman içinde büyük bir kompleks halini almış. Kendi hastanesi, kreşi olmuştur. İnsanların sosyal yaşamları da buna göre etkilenmiştir. Haliç hattı imalathane sektörünün odak noktası haline gelmiştir.

    İşlenecek tütünler balyalar halinde fabrikanın deposuna geliyor oradan yapraklar tasnif ediliyordu. Farklı türdeki yapraklar birbirine karıştırılarak "harman" ediliyor, bu yapraklar kesilip paket tütün şeklini alıyor ya da sigara sarımına gönderiliyordu. Cibali Tütün Fabrikası Osmanlı döneminde tek bir mekanda en fazla kadını istihdam eden işletmeydi .Harmanlama kısmını erkeler yapıyor, paketleme işlemi ise kadın işçiler tarafından yapılmaktaydı. Başlarda elle yapılan bazı işler 20.yy başlarında makinalaştı. Dakikada ortalama 5 sigara saran işçiler yoğun çalışma temposu, yetersiz beslenme, fakirlik gibi nedenlerle zor koşullar içinde çalıştılar. 

    Pro

    Avrupaya uzmanlaşmak üzere gönderilen  harmancıların geri dönmesi ile 1933 yılında ilk yerli pro imalatına başlanmıştır. 1981 yılında ise modern bir pro tesisi kurulmuştur. Ağaçtan yapılmış ahşap kutulu 25'lik Ankara Prosu büyük beğeni kazanmıştır.

    Sigara

    Sigara kıyılmış tütünün bir kağıda sarılarak içilmesidir. 18.yy ortalarından itibaren Güney Amerika da başlanmış endüstriyel hale gelmesi 19.yy ortalarını bulmuştur. Cibali Tütün Fabrikasında sigara üretimi ise 1900 yılların başında başlamıştır. II.. Dünya savaşının etkisi ile üretim faaliyetleri azalmıştır.

    Müze Ramazan ve Kurban Bayramlarının ilk gününde, 1 Ocak'ta kapalı diğer tüm günlerde 9:00-18:00 arasında açıktır. Rezan Has Müzesi Kadir Has Üniversitesi Cibali Kampüsü’nde bulunmaktadır. Detaylı Ulaşım bilgilerine bu linkten ulaşabilirsiniz. Müze giriş ücreti 5TL, eğer Müzerkart + sahibi iseniz yılda bir kez ücretsiz ziyaret edebilirsiniz. Benim Müzekart + 'ım olduğu için müzeye ücretsiz giriş yaptım. Bir sonraki yazımda alt katta bulunan Toprağın Mirası salonundan bahsedeceğim.

Sağlıkla kalın.